‘van al die aardse levensvormen zijn katten een van de succesvolste, veruit de mooiste, schijnbaar de gelukkigste en op hun manier misschien wel de intelligentste’ ~ Maarten Reesink
Veel cat lovers hebben ergens in huis wel een plankje gereserveerd voor ‘kattenliteratuur’. Dat moeten er nogal wat zijn, want in ruim 23% van de Nederlandse huishoudens houden één of meerdere poezelige viervoeters residentie. Het boek Planeet Poes van Maarten Reesink verdient een ereplaats op al die plankjes.
In Planeet Poes neemt kattenmens Reesink ons mee naar de vroegste voorouders van onze huistijgers. Hij volgt de evolutie van mens- en katachtigen die onze planeet zij aan zij koloniseerden, waarbij die laatste de status van toppredator eerder bereikten dan onze voorgangers. ‘De evolutie van het antipredatorgedrag van de mens tegen de grote katten’, zo legt de schrijver uit, ‘maakte dus vanaf het begin deel uit van een wapenwedloop.’ Een wedloop die nog altijd voortduurt, waardoor de populaties van grote (en veel kleine) katachten vandaag de dag bijna overal in de wereld aan de rand van de afgrond staan. We zijn het samenleven met deze fantastische, wilde verwanten van onze huiskat verleerd.
We zijn het samenleven met deze fantastische, wilde verwanten van onze huiskat verleerd
Reesink beschrijft uitvoerig hoe onze gedeelde geschiedenis is verlopen, en die gaat duizenden jaren verder terug dan het oude Egypte. Door de tijd heen worden katten gedoogd en vereerd, maar ook verguisd en gehaat. Zo geliefd als katten waren bij de Romeinen, zo gehaat werden ze gedurende de heerschappij van de roomse kerk. Dit ontaardde in een eeuwen durende extreem wrede vervolging van katten (én vrouwen). Toch wist de kat zich uiteindelijk te ontdoen van zijn reputatie als handlanger van de duivel en veroverde hij in al zijn aaibaarheid een plaats dichtbij ons, als gezelschapsdier.
Ook nu nog staan tegenover ‘kattenmensen’ ... mensen die een intense afkeer voor ze voelen
Deze ambivalentie voor katten bestaat nog steeds. Ook nu nog staan tegenover ‘kattenmensen’, die een soms grenzeloze verering van hun poezelige huisgenoten tentoonspreiden, mensen die een intense afkeer voor ze voelen. Zij laten regelmatig luid en duidelijk van zich horen in de media: ‘een steeds luidere groep “kattenjagers” (vooral weer mannen) die deze dieren zien als een bedreiging voor de biodiversiteit, vooral het gevederde deel – ook al zijn de “bewijzen” daarvoor nogal discutabel’ (een vaststelling van de auteur die ik van harte onderschrijf).
Planeet Poes gaat zeker niet alleen over onze gedeelde geschiedenis. Reesink beschrijft uitvoerig de belevingswereld van de kat, hoe katten met ons samenleven en welke rollen ze binnen- en buitenshuis vervullen. Vandaag de dag heeft de kat een prominente rol in onze populaire cultuur. Wat maakt dat dit dier zo vaak een hoofdrol speelt in fabels, films en literatuur? In deze hoofdstukken komen de liefde van de schrijver voor katten en zijn onderzoek op het gebied van mens-dierrelaties en media en cultuur samen.
Mysterieus als katten nu eenmaal zijn, blijven er nog vele vragen die zelfs Planeet Poes niet kan beantwoorden. ‘Waar denken katten aan, wat weten ze, hoe redeneren ze, wat is hun logica? Lijken hun emoties op die van ons, en voelen ze pijn, verdriet en vreugde zoals wij?’ En: houdt mijn kat wel van mij? Misschien, zo schrijft Reesink, kunnen we deze vragen in de toekomst beantwoorden met behulp van AI. Stiekem hoop ik dat dat nog even duurt, want een van de charmes van mijn poezelige huisgenoten vind juist dat ik niet weet wat ze van mij vinden...
Planeet POES - De gedeelde wereld van kat en mens – Maarten Reesink, 2025, Noordboek, https://noordboek.nl/boek/planeet-poes/